دلایل ریزش مو
تعداد موهای هرشخص درزمان تولد معلوم شده و به هيچ عنوان ازآن
بيشترنمی شود (واين مطلب بستگی به تغذيه، شيوه زندگی فرد و ميزان دريافت ويتامين در
رژيم غذیی اش ندارد) ولی قطر تار مو از طفوليت تا بلوغ افزايش می يابد.
در زمان بلوغ خط موی سر (Hair Line) بسيار پیین است
ولی اين خط مو تا سن 20 الی 22 عقب نشينی کرده (بالاتر می رود) و پس از آنکه به حد
يک مرد بالغ رسيد متوقف شده و از آن به بعد ثابت می ماند. البته اگر فرد دارای زمينه
ژنتيکی برای ريزش مو باشد (يعنی قرارباشدکه درآينده طاس گردد و بدين وضعيت ريزش موی
مردانه (Androgenetic Alopecia) و يا طاسی معمولی (Common Baldness) و يا طاسی با طرح
مردانه (Male Pattern
Baldness(MPB)) اطلاق می شود)
اين عقب نشينی متوقف نشده و همچنان ادامه خواهد داشت. نکته مهم اين است که MPB در
خانم ها نيز ديده شده ولی طرح آن اندکی متفاوت با آقايان می باشد.
MPB فرآيندی
است که موجب تغییراتی در فوليکول های موی ترمينال (نه موی ولوس) می گردد. در طی اين
پروسه موهای توليد شده بتدريج نازکتر، کوتاهتر و ضعيف تر شده و در نهايت موهای بسيار
نازک و تقريباً نامشخص بدست آمده که آن هم در نهايت مرده و می افتند. سه عامل برای
بروز MPB ضروری است: ژن عامل طاسی مردانه، وجود هورمون های مردانه
به اندازه کافی وگذشت زمان.
1) ژن عامل طاسی
مردانه:
DNA يک
نوع مولکول حياتی در هسته سلول های جانداران است که صفات وراثتی را از نسلی به نسل
ديگر منتقل می کند. هر مولکول DNA از هزاران قطعه کوچک تشکيل شده است که به آنها ژن (Gene) می گويند و هر
ژن مسئول بروز يک صفت ارثی است. کروموزوم ها هميشه بصورت جفت وجود داشته که از هر جفت
کروموزوم يکی از پدر و ديگری از مادر به فرد انتقال داده می شود. انسان دارای 23 جفت
کروموزوم (يعنی درحقيقت 46 عددکروموزوم) است. ژنتيک آلوپسی آندروژنتيک (طاسی با طرح
مردانه) بسيار پيچيده بوده و بيش ازيک ژن در بروز آن دخالت دارند (يعنی اين عارضه چند
ژنی يا پلی ژنيک Polygenic است).
ژن مسبب طاسی با طرح مردانه می تواند از پدر يا مادر به ارث
برده شود ولی به دلايل نامعلوم سمت مادری فرد از نظر تأثيرپذيری اندکی اهميت بيشتری
نسبت به سمت پدری دارد. ژن عامل بروز طاسی با طرح مردانه از نوع ژن غالب (Dominant) بوده ولی برخلاف
ساير بيماری های ژنتيکی دارای ژن غالب (که به محض انتقال ژن به فرد، آن بيماری رخ می
دهد) در طاسی با طرح مردانه صرف وجود ژن برای بروز طاسی کافی نبوده و وجود هورمون های
مردانه و عامل زمان نيز در رخداد آن دخيل هستند اگر چه استرس و فاکتورهای نامعلوم ديگر
نيز در اين ميان دخالت جزئی دارند. به بيان ساده تر اين امکان هست که مردی دارای پدر
و عموهای کاملاً طاس بوده ولی خود وی فقط اندکی طاس باشد زيرا عوامل ديگر را که برای
بروزطاسی با طرح مردانه لازم است (مانند هورمون های مردانه) ندارد.
هيچکدام ازژن های مسئول بروز طاسی با طرح مردانه تا بحال شناسیی
نشده اند و اين به آن معنی است که هيچگونه درمان ژنتيکی (ازنظرمهندسی ژنتيک) برای درمان
طاسی باطرح مردانه درحال حاضر و در سال های نزديک در دسترس نخواهد بود.
2) هورمون های مردانه:
هورمون ها مولکول های شيمییي قدرتمندی هستندکه به مقادير بسيار
اندک توسط غدد بدن (مانند غده تيروئيد، تخمدان ها و غيره) بداخل جريان خون ترشح شده
و بر بافت های دوردست (وگاهی همه بدن) اثر می کنند.
هورمون های مردانه را بطورکلی آندروژن (Androgen) می نامند و تستوسترون
(Testosterone) يکی ازآندروژن ها است. آندروژن ها دارای اثرات قوی مردانه سازی (Masculinizing effects) بوده و عمدتاً توسط بيضه ها در زمان بلوغ در مردان ترشح می شوند.
بسياری از تغییراتی که در زمان بلوغ درآقايان رخ می دهد از قبيل
کلفت شدن صدا، رشد موهای صورت، بوی خاص بدن و تغییرات عضلانی ناشی از وجود آندروژن
ها بوده و همين هورمون ها نيز مسئول بوجودآمدن طاسی با طرح مردانه و نيز بيماری جوش
غرور جوانی (آکنه) می باشند.
بايستی متذکر شدکه علاوه بر بيضه ها درآقايان، غددآدرنال (فوق
کليوی) که در بالای کليه ها قرار دارند در هر دو جنس مرد و زن آندروژن ها را ترشح و
وارد جريان خون می نمايند. در خانم ها تخمدان ها نيز مسئول ترشح يکسری هورمون ها هستندکه
بر رشد موها اثر دارند.
کلینیک آفتاب ارائه کننده کاشت موی طبیعی در اصفهان و دیگر نقاط ایران
ارتباط بين بيضه ها و طاسی باطرح مردانه از قرن ها پيش مشخص
بوده است. درجوامع شرقی که پادشاهان دارای حرمسرا بوده اند نگهبانان اين مکان ها را
اخته می کردند و ملاحظه می شدکه آنها دچار طاسی نمی شوند. در اوايل قرن بيستم بيماران
روانی را اخته می کردند و معتقد بودندکه کاهش هورمون های جنسی اثرات بهبود دهنده ای
برآنان دارد و در همين راستا روانپزشکان متوجه عدم بروز طاسی در اين افراد شدند.
در دوقلوهای مشابه که يکی دارای بيماری روانی بوده و اخته شده
و ديگری سالم بود فقط قل سالم دچار طاسی با طرح مردانه شده و بيمار اخته شده سری پر
از مو داشت. يکی از روانپزشکان برای تییدنقش تستوسترون در اين مسئله به قل اخته شده
اين هورمون را تزريق نمود و ملاحظه کردکه او بتدريج موهای سرش را از دست داد و با قطع
تستوسترون ريزش موها آهسته يا متوقف شد ولی هيچگاه موهای پرپشت قبلی درفرد دوباره بوجود
نيامدند يعنی تستوسترون فرآيند طاسی با طرح مردانه را در فردآغاز کرده ولی قطع آن اين
روند را معکوس ننموده (يعنی دوباره موها در نمی آيند) و فقط آنرا کند يا حداکثر متوقف
می کند.
درحال حاضرمعتقدندکه هورمون تستوسترون توسط آنزيم 5-آلفا رداکتاز
تبديل به دی هيدروتستوسترون (DHT) شده واين ماده پس از اتصال به گيرنده های اختصاصی
که بر روی فوليکول های مو قرار دارند موجب يکسری فعل و انفعالات در فوليکول مو می گردد.
از جمله اين تغییرات کاهش مدت زمان آناژن (مرحله رشد فعال فوليکول مو) و همچنين افزايش
مدت زمان تلوژن (مرحله استراحت فوليکول مو) بوده و بدين ترتيب تحت اثرDHT فوليکول
های مودر هرسيکل رشد بتدريج کوچکتر و ضعيف تر می شوند.
درآقايان فعاليت آنزيم 5-آلفا رداکتاز در مناطق دارای طاسی با
طرح مردانه بيشتراست که مؤيد نقش اين آنزيم در بروز طاسی با طرح مردانه است. فعاليت
اين آنزيم در خانم ها نصف آقايان است و در عوض فعاليت آنزيم آروماتاز درآنها بالا است
و اين مطلب بخصوص در قسمت جلوی سرخانم ها مشاهده می گردد. دانشمندان معتقدندکه آنزيم
آروماتاز از تشکيل DHT ممانعت نموده و بدين دليل است که طرح ريزش مو در خانم
ها با آقايان دارای تفاوت هیی است.
3) گذشت زمان در ریزش مو:
علاوه بر دو فاکتور قبلی عامل زمان نيز در بروز طاسی با طرح
مردانه دخالت دارد بدين ترتيب که ژنتيک مثبت و هورمون هابه مرور و درطول زمان برفوليکول
ها اثر کرده و موجب ريزش آنها می گردند. اينکه چه مدت زمانی بايد سپری شود تا فرد طاس
شود بستگی به غلظت هورمون های مردانه در خون وی و قوی يا ضعيف بودن ژنتيک وی دارد.
مشاهده شده است که پيشرفت طاسی با طرح مردانه سرعت يکنواخت نداشته
و دارای ماهيت دوره ای (Cyclic) است بدين ترتيب که گاهی سريع و گاهی کندبوده
و درمواقعی بطورکلی متوقف می شودو علت اين تغییرات ناشناخته است.
4) استرس در ریزش مو:
درمواقعي که بدن با استرس های شديد مواجه می شود (مثل حوادث
شديد، بيماری های شديد، سؤتغذيه طولانی مدت واسترس های روحی) سرعت ريزش موها تشديد
می گردد. اغلب افراد اين پديده را به معنای تشديد طاسی با طرح مردانه دانسته و نگران
می شوند در صورتيکه اينطور نيست. استرس موجب می شودکه عده زيادی ازفوليکول های مو بصورت زودرس
وارد مرحله تلوژن (مرحله استراحت) شده ولذا قبل از موعد مقرر بريزند. بدين وضعيت ريزش
موی تلوژن (Telogen Effluvium) می گويند و ماهيتاً با طاسی با طرح مردانه تفاوت
دارد زيرا بر خلاف آن در ريزش موی تلوژن همه موهای ريخته شده دوباره در می آيند (در
صورتيکه در طاسی با طرح مردانه اين موضوع اتفاق نمی افتد). نکته جالب توجه اين است
که موهای خانم ها به اثرات ريزش موی تلوژن در اثر استرس حساس تر از آقايان است و لذا
بيشتر دچار اين مشکل می گردند. در هر صورت ريزش موی ناشی از استرس قابل بازگشت بوده
و نگرانی ندارد.
